Thuis
Ook hier in Bethlehem zijn er meer begrafenissen vanwege corona. Maar niet gerelateerd aan het virus waren verscheidene sterfgevallen in Mary's familie in Bethlehem. Men was geschokt te zien dat in minder dan twee maanden tijds drie ooms van Mary stierven, evenals de vrouw van haar oudste broer Hannah. De eerste oom Fuad (87) stierf in november in San Diego, Californië. Daarna stierf Marie Reine, de vrouw van Hannah, in Parijs. Hoogstwaarschijnlijk was Jamal (84), Fuads jongste broer en in Bethlehem zeer bekend als voormalig gemeentesecretaris, sterk geraakt door de dood van twee leden van zijn (naaste) familie. Ook al woonden ze in het buitenland, hij voelde zich nauw met beiden verbonden. Hij stierf nogal plotseling aan een beroerte, twee weken voor de Kerst.
Zelf zat ik op dat moment in lockdown in Nederland, omdat ik het land moest verlaten om mijn visum te vernieuwen - ik heb al 25 jaar een toeristenvisum! - en om na een aantal coronajaren mijn familie thuis (het andere thuis) te ontmoeten. Jara en Tamer, onze kinderen, gingen de andere kant op naar huis, van Nederland naar Bethlehem, om met Kerstmis en Nieuwjaar bij Mary te zijn.
COGAT, het Israëlische verbindingsbureau dat verantwoordelijk is voor de burgerlijke zaken van de buitenlanders die onder bezetting leven, had me tevoren meegedeeld dat ik 45 dagen in het buitenland zou moeten verblijven. In de praktijk bleek het gelukkig iets meer dan twee weken te zijn. Op de terugweg, bij de Allenby-brug van Jordanië naar de Westelijke Jordaanoever, vertelden de grenssoldaten me dat ik de "legaliteit" moest volgen en niet naar Jeruzalem en Israël mocht gaan. Kennelijk zou mijn visum mogelijk niet worden verlengd als ik dat zou doen.
Terug thuis (het andere huis) was ik herenigd met Mary, Jara en Tamer. Maar toen overleed oom Khalil (91). Hij woonde in hetzelfde huis als oom Jamal en liep dagelijks door Bethlehem en bracht ons de post. Ook hij was diep geraakt door het overlijden van zijn broers. Op een gegeven moment zei hij met de Kerst dat hij naar huis wilde, ook al was hij op dat moment thuis. Blijkbaar wilde hij terug naar het huis in Bethlehem waar hij zijn jeugd had doorgebracht. Eerst dacht de familie dat hij een beroerte had gehad, maar er bleek geen sprake te zijn van een duidelijk ongeval of ziekte. Hij stopte met drinken en eten, raakte na een paar dagen in coma en stierf.
Tussen de mannelijke familie en vrienden sluit ik me aan bij zijn begrafenis. Mary sluit zich aan bij de andere naaste familie tijdens de drie dagen van rouw wanneer familie, vrienden en anderen langskomen om hen te condoleren in een grote zaal aan de Antoniana. Sommigen schudden elkaar de hand, anderen maken een lichte, respectvolle buiging met de hand op de borst, met inachtneming van afstand vanwege corona.
Op de derde dag woon ik met de familie een herdenkingsmis bij en bezoek daarna het graf. Het is onnatuurlijk helder en zonnig, het weer is een van de aardse dingen die Mary en mij in Palestina trekken. Het is vrijdag, de islamitische heilige dag, de straten zijn leeg. Naast het rooms-katholieke kerkhof staat een nieuw gebouwde slanke, mooie Koptische kerk. Op Bab al Der, het Geboorteplein, kijk ik naar de hoge kerstboom met een grote kerststal ervoor. Het is de dag na de orthodoxe kerst. Geen toeristen, behalve ik (visumtechnisch). Mary wordt getroost door een Libanese priester, pater Peter Hanna, die op internet zingt: "Degenen die nu bij u zijn, hun feest is vanavond in de hemel."
Op facebook: https://www.facebook.com/watch/?v=430614961985079
Toine van Teeffelen
Bethlehem, 9 januari 2022