Een "nucleaire holocaust" in het verschiet?
Terwijl de situatie tussen Israël en Hezbollah in Libanon escaleert naar een mogelijke "echte" oorlog, verscheen er een paar dagen geleden een opmerkelijk opiniestuk in Haaretz met een pleidooi voor een conventionele of nucleaire aanval door Israël op Iran. Het was geschreven door Benny Morris, een "nieuwe historicus" die in de late jaren tachtig van de vorige eeuw het debat in Israël over de Nakba van 1948 opende met een nauwgezet onderzoek naar de verdrijving en vlucht van meer dan 700.000 Palestijnse vluchtelingen uit hun thuisland. Later nam hij een andere positie in dan andere nieuwe historici door te verklaren dat de Nakba de oprichting van Israël had mogelijk gemaakt. Het was een soort noodzakelijk offer.
In het artikel stelt hij dat als Israël het Iraanse nucleaire project niet kan aanvallen met conventionele middelen, "het misschien geen andere optie heeft dan zijn niet-conventionele capaciteiten in te zetten."
Eigenlijk roept hij al langere tijd op om Iran te bombarderen. Een jongere Israelische historicus, Adam Raz, wijst op een artikel uit 2008 in The New York Times, waarin Morris opriep tot een Israëlische nucleaire aanval omdat "het alternatief is om Teheran zijn bom te laten hebben." Destijds erkende hij dat "in beide gevallen een nucleaire holocaust in het Midden-Oosten in het verschiet ligt."
Avigdor Lieberman is het hoofd van een aanzienlijke oppositionele factie in het Israëlische parlement. Hij wordt niet getipt als toekomstige Israëlische premier, maar zijn factie is groot genoeg om hem mogelijk straks tot "kingmaker" te maken. Deze week ging hij een stap verder dan Morris. Hij zei woensdag tijdens een interview met het Israëlische Channel 12 News dat "[w]e het Iraanse nucleaire programma niet conventioneel kunnen stoppen". "We zullen alle capaciteiten die we tot onze beschikking hebben moeten gebruiken." "We zullen Hezbollah of Hamas niet verwaarlozen ... Maar het bereiken van een overeenkomst met hen en winnen zal alleen mogelijk zijn nadat we Iran hebben verslagen."
Met andere woorden, een nucleaire aanval op Iran is voor hem niet alleen een optie maar welhaast onvermijdelijk.
Genoemde uitspraken roepen een aantal vragen op.
Morris denkt dat een nucleaire aanval op Iran nodig is wanneer een conventionele Israëlische aanval niet werkt. Hij denkt dat het een kwestie van geluk is of een dergelijke conventionele aanval nucleaire faciliteiten zal raken. Het is tenslotte niet bekend waar precies de Iraanse nucleaire ontwikkelingsfaciliteiten zich bevinden, mogelijk op verschillende locaties.
Maar het is onduidelijk waarom hij en Lieberman denken dat een nucleaire aanval wel de juiste doelen zal raken. Is het idee dat een nucleaire aanval gewoon een groter oppervlak raakt, en daarom een grotere kans heeft om ook nucleaire faciliteiten te raken?
Zijn de mogelijk honderdduizenden Iraniërs die omkomen bij een nucleaire aanval een soort bijkomende schadepost, net zoals de Palestijnse exodus ooit een noodzakelijk offer was voor de oprichting van de Israëlische staat?
En wat te denken van het Iraanse tegenantwoord, in de toekomst een mogelijk nucleaire aanval op Israël? Zijn de slachtoffers in Israël-Palestina ook een onvermijdbare vorm van collateral damage?
Ik denk dat de fundamentele vraag is of Israël wel een rationele actor is in tegenstelling tot Iran, waarvan het leiderschap meestal wordt beschouwd als gevormd door religieuze fanatici en daarom irrationeel en onbetrouwbaar wanneer het om kernwapens gaat. (Hoewel veel militaire leiders en analisten in Israël en elders het daar niet mee eens zijn).
Pro-westers betekent niet automatisch "moreel" noch "rationeel" noch voorspelbaar - zeker niet de huidige Israëlische regering, geleid door deels religieuze fanatici die tezamen op zoek zijn naar iets dat ze een "totale overwinning" noemen (tegen Hamas). Vorig jaar zag een Israëlische minister van Ben Gvir's partij, Amichai Eliyahu, het laten vallen van een kernbom op Gaza als "een optie". Een parlementslid voor de Likud, Tally Gotliv, riep vorig jaar ook op tot het gebruik van het "Doomsday-wapen" op Gaza. De behoefte aan wraak, gewoonlijk gebaseerd op angst, is groot. Tegelijk is een significant deel van de Israelische politiek messianistisch.
In dit licht kun je je afvragen: hoeveel politieke of militaire terughoudendheid is er in Israel tegen het doden van vele Iraniers? Tenslotte is er tot nu toe weinig terughoudendheid in Israel bij het blokkeren van toevoer van medicijnen, water, voedsel, enz. naar Gaza, of bij het bombarderen van bevolkingsgebieden door luchtmacht en drones.
De Amerikaanse president Biden vertelde in december dat Netanyahu hem had gezegd: "Jullie hebben Duitsland gebombardeerd. Jullie hebben de atoombom laten vallen. Veel burgers zijn omgekomen." Het Westen heeft het gedaan, dus waarom wij niet?
Volgens Raz is het concept van "vernietiging" in het huidige Israëlische spraakgebruik gelegitimeerd, onder andere door iemand als Morris.
Toine van Teeffelen
Bethlehem 04-07-2024
Bronnen